Funkcjonalna kuchnia – strefy, odległości, trójkąt roboczy

Strefy funkcjonalne w kuchni – porządek, który ma sens

W dobrze zaprojektowanej kuchni nie ma mowy o przypadkowym układzie funkcjonalnym. Wszystko – każdy sprzęt, szafka czy blat roboczy – znajdują się tam, gdzie powinny. Ich miejsca odpowiadają naturalnemu przebiegowi prac, które wykonujemy podczas przygotowywania posiłków, sprzątania po obiedzie czy rozpakowywania zakupów spożywczych.

W klasycznej kuchni wyróżniamy pięć podstawowych stref.

1. Przechowywania żywności – ten obszar obejmuje przede wszystkim lodówkę, ale też szafki na zapasy i ewentualnie spiżarnię. To do niego kierujesz pierwsze kroki z zakupami spożywczymi, więc powinien się znajdować jak najbliżej wejścia do kuchni.
2. Zmywania – tu główne role grają zlewozmywak, zmywarka, kosze na odpady, miejsce przechowywania środków czystości.
3. Przygotowywania posiłków – do tej strefy należą blat roboczy oraz szafka/szafki z akcesoriami do krojenia, mieszania itp.
4. Gotowania i pieczenia – to obszar zarezerwowany dla płyty grzewczej i piekarnika (czy kuchenki elektrycznej) oraz szafek na garnki, patelnie i przyprawy.
5. Przechowywania naczyń – w tej strefie najważniejsze są szafki i szuflady na talerze, sztućce oraz inne naczynia.

Dobrze, by w układzie każdej kuchni znalazła się też strefa serwowania – czyli stół z krzesłami lub co najmniej blat śniadaniowy lub barek do wydawania i spożywania posiłków.

Strefy ułożone zgodnie z powyższą kolejnością tworzą wzorcowy ciąg roboczy w kuchni – logiczną i ergonomiczną sekwencję miejsc podczas przygotowywania posiłków. Odpowiadają za porządek pracy w kuchni, zapewniają wygodę, płynność działań i oszczędność czasu.

Trójkąt roboczy w kuchni – zasady, zastosowanie i zalety

Aby układ kuchni i zastosowany w niej ciąg roboczy sprawdzał się w codziennym użytkowaniu, między strefami funkcjonalnymi powinny być zachowane odpowiednie odległości. I tu do głosu dochodzi kolejna zasada projektowania kuchni – zasada trójkąta roboczego.

To klasyczna koncepcja ergonomii, zgodnie z którą trzy główne punkty pracy w kuchni – lodówka, zlewozmywak i płyta grzewcza – powinny tworzyć wierzchołki trójkąta o odpowiednich proporcjach. Dlaczego właśnie te urządzenia? Bo między nimi wykonujesz najwięcej ruchów.

1. Lodówka
2. Blat roboczy
3. Zlewozmywak
4. Blat roboczy
5. Płyta grzewcza, piekarnik
6. Blat roboczy

Aby układ działał, jak należy, warto przestrzegać kilku reguł:

• optymalna długość każdego boku trójkąta powinna się zawierać między 120 a 270 cm;
• całkowity obwód trójkąta roboczego nie może przekraczać 810 cm (dobrze też, by nie był mniejszy niż 400 cm);
• poruszanie się między punktami musi być swobodne, niezakłócane takimi przeszkodami, jak półwysep, wystający blat lub wolnostojący kosz na śmieci; szerokość przejścia to najlepiej 120 cm;
• pomiędzy sprzętami wyznaczającymi wierzchołki trójkąta powinny się znajdować blaty robocze – w tym przynajmniej jeden dłuższy, np. 90-centymetrowy.

Powyższe odległości odnoszą się głównie do kuchni średniej wielkości lub dużych. A jak to wygląda w mniejszych wnętrzach?

Trójkąt roboczy – zalecane odległości w małej kuchni:

• minimalna długość pojedynczego boku trójkąta to 90–120 cm;
• maksymalna długość pojedynczego boku: 200–210 cm;
• suma długości wszystkich boków – najlepiej, by mieściła się w przedziale 360–500 cm.

W przypadku mniejszego obwodu trójkąta (np. 270 cm) łatwiej o ścisk i kolizje. Nie oznacza to jednak, że mamy rezygnować z zasad trójkąta roboczego w minikuchni.

Wprost przeciwnie – właśnie wtedy ergonomia ma jeszcze większe znaczenie. Liczą są każdy centymetr i małe AGD oraz sprzęty typu 2 w 1, np. piekarnik z mikrofalą.

Zalety układu kuchni z trójkątem roboczym

Dobrze zaprojektowany układ funkcjonalny kuchni sprawia, że przygotowanie posiłków jest szybkie i intuicyjne. Nie trzeba sięgać daleko po składniki, obracać się nerwowo z garnkiem w ręku ani pokonywać maratonu między lodówką a kuchenką. Dzięki trójkątowi roboczemu wszystkie najważniejsze urządzenia znajdują się pod ręką – dosłownie i w przenośni. Gotowanie staje się przyjemnością, nie logistycznym wyzwaniem.

Zastosowanie zasady trójkąta roboczego:

• zmniejsza liczbę kroków wykonywanych podczas gotowania;
• poprawia organizację pracy i ułatwia zachowanie porządku na blacie;
• minimalizuje ryzyko kolizji z innymi domownikami, np. gdy jedna osoba zmywa, a druga gotuje;
• zapewnia logiczny podział kuchni na strefy i ułatwia ich utrzymanie;
• wspiera ergonomiczne ułożenie sprzętów i szafek – w zgodzie z zasadami projektowania kuchni;
• idealnie wpisuje się zarówno w klasyczne, jak i nowoczesne układy kuchni – od jednorzędowych po kuchnie z wyspą.

Jak dopasować trójkąt roboczy do różnych układów kuchni

Nie każda kuchnia ma taki sam układ, ale zasady jej projektowania pozostają uniwersalne. Oto jak możesz dopasować zasadę trójkąta roboczego do konkretnych rozwiązań przestrzennych.

1. Lodówka
2. Blat roboczy
3. Zlewozmywak
4. Blat roboczy
5. Płyta grzewcza, piekarnik
6. Blat roboczy

Kuchnia jednoliniowa – charakteryzuje się zabudową meblową w jednej linii, wzdłuż jednej ściany. W takich warunkach trójkąt roboczy zamienia się w linię – z ciągiem roboczym. Strefowość kuchni i rozmieszczenie sprzętów powinny odpowiadać kolejności prac podczas przygotowywania posiłków (najpierw lodówka, potem zlewozmywak, dalej płyta grzewcza i piekarnik).

Kuchnia dwuliniowa – meble z AGD tworzą dwie równoległe linie. Taka kuchnia jest najczęściej wąska i długa. Korzystanie z niej jest przyjaźniejsze w układzie: zlewozmywak i płyta po jednej stronie, a lodówka naprzeciw.

Kuchnia w kształcie litery L – najpopularniejszy układ, wzdłuż dwóch sąsiednich ścian. W nim trójkąt roboczy rysuje się niemal naturalnie (lodówka, dalej zlewozmywak, następnie płyta i piekarnik).

Kuchnia w kształcie litery U – zajmuje trzy ściany i jest wręcz stworzona do trójkąta roboczego. Oferuje dużo blatu, miejsca do przechowywania i opcji rozmieszczenia sprzętów. Układ funkcjonalny takiej kuchni pozwala na bardzo czytelne i wygodne wydzielenie stref. Lodówka może się znaleźć w jednej części zabudowy, zlewozmywak nieco dalej na tej samej części lub na kolejnej, a płyta z piekarnikiem po przeciwległej stronie.

Kuchnia z wyspą – rozwiązanie do większych przestrzeni, które daje ogromne możliwości aranżacyjne. Trójkąt roboczy w kuchni z wyspą może bazować na klasycznym układzie, gdzie najważniejsze sprzęty (lodówka, zlew, płyta grzewcza) są ulokowane w zabudowie jednoliniowej, a wolnostojący moduł służy jedynie – i aż – do przechowywania, przygotowywania i konsumowania posiłków. W dużych kuchniach taki układ wiąże się jednak często z dość długim ciągiem roboczym. Aby skrócić odległości w kuchni z wyspą, warto umieścić na wyspie zlewozmywak lub płytę grzewczą. W ten sposób tworzy się klasyczny trójkąt roboczy, który pozwala na ergonomiczne poruszanie się między strefami.

Aby aranżacja kuchni była funkcjonalna, warto pamiętać o kilku zasadach:

• wokół wyspy zostawiamy 100–120 cm na swobodne gotowanie, korzystanie z szafek i komunikację;
• blat roboczy na wyspie powinien mieć minimum 90 cm długości i co najmniej 60 cm głębokości. A jeżeli wyspa służy też do zmywania, gotowania na płycie lub pieczenia w piekarniku, musi być odpowiednio dłuższa i głębsza;
• wyspa z funkcją gotowania wymaga montażu okapu; do wyboru masz okapy z funkcją wyciągu albo pochłaniacza (drugi nie potrzebuje podłączenia do wentylacji);
• aby wizualnie stonować strefę gotowania lub zmywania na wyspie, warto postawić na AGD w kolorze blatu kuchennego; dobrymi pomysłami są też: montaż składanej baterii zlewozmywakowej lub okapu wysuwanego z blatu.

Uwaga! W kuchni z wyspą ze zlewozmywakiem lub płytą indukcyjną ważne jest odpowiednie zaplanowanie instalacji wodnej, elektrycznej i wentylacyjnej. Wszystkie przewody muszą zostać poprowadzone pod podłogą jeszcze na etapie remontu lub budowy. To właśnie dlatego tak ważne jest wcześniejsze przemyślenie rozmieszczenia sprzętów – zarówno ze względu na ergonomię, jak i kwestie techniczne.

Ergonomiczna, czyli wygodna i bezpieczna – kuchnia jak marzenie

Za ergonomiczną kuchnią kryją się nie tylko przemyślany układ funkcjonalny, ciąg roboczy i zasada trójkąta roboczego (w tym odpowiednie rozmieszczenie sprzętów).

Ergonomia to również taka zabudowa meblowa i wyposażenie kuchni, które usprawniają wszelkie zadania kuchenne. Co na przykład?

Blaty robocze na odpowiedniej wysokości – przyjmuje się, że standardowo górna część blatu powinna się znajdować 85–95 cm od podłogi. Warto jednak indywidualnie podejść do tego parametru i dopasować go do wzrostu domowników. Idealna wysokość blatu to 5–10 cm poniżej łokcia osoby gotującej).

Szuflady lub cargo zamiast półek – wysuwane moduły nie dość, że ułatwiają dostęp do garnków, patelni i zapasów, to jeszcze pomagają utrzymać porządek w szafkach. Idealnie się nadają do dolnej zabudowy lub wyższych szafek, tzw. słupków.

Sprzęty z wolnoopadającymi drzwiczkami, cichym domykiem, pełnym wysuwem lub zawiasami ślizgowymi – poprawiają bezpieczeństwo i komfort użytkowania.

Oświetlenie strefowe – polecamy osobne punkty świetlne nad blat roboczy, zlew i płytę grzewczą (w ostatniej roli sprawdza się chociażby okap z diodami LED). Na uwagę zasługują też zmywarki z oświetleniem wewnętrznym, dzięki któremu szybciej znajdziesz ulubioną łyżeczkę czy talerzyk po umyciu. Godne polecenia sprzęty znajdziesz w naszym rankingu zmywarek.

AGD na odpowiedniej wysokości – piekarnik lub kuchenka mikrofalowa umieszczone w słupku na wysokości oczu lub tuż pod nimi to strzał w dziesiątkę! Nie trzeba się do nich schylać lub wspinać na palce. Zwiększają komfort użytkowania, minimalizują ryzyko poparzeń.

Zmywarka blisko zlewozmywaka i szafki na naczynia – takie sąsiedztwo skraca drogę przykładowego brudnego garnka, który najpierw opłukujesz pod bieżącą wodą, potem myjesz w zmywarce, a na koniec wstawiasz do szafki.

Dobrze zaplanowane gniazdka elektryczne – dzięki kontaktom ściennym i blatowym możesz wygodnie korzystać z robota kuchennego, blendera czy czajnika bez konieczności ciągłego przepinania kabli.

Reagowanie sprzętów na dotyk lub gesty – gdy masz zajęte lub brudne ręce, pewnie docenisz okap, który uruchomisz machnięciem dłoni. Albo piekarnik lub lodówkę otwierane za pomocą lekkiego dotknięcia, np. ramieniem.

Podczas projektowania wymarzonej kuchni uważaj też na te popularne błędy:

• płyta grzewcza lub zlewozmywak na końcu ciągu roboczego i bez skrawka blatu obok – łatwo wtedy o zachlapanie ściany lub podłogi, brak miejsca na odstawienie garnka czy detergentu;
• okap za blisko lub za daleko od płyty grzewczej – gdy dzieli go mniej niż 55 cm, może przysłaniać strefę gotowania, o jego kanty łatwo się też uderzyć. Natomiast gdy znajduje się zbyt wysoko, np. 80 cm od płyty, nie pracuje efektywnie;
• kuchenka gazowa przy samym oknie – silny powiew wiatru może zgasić płomień;
• lodówka wolnostojąca za blisko ściany bocznej – w przypadku modeli klasycznych, bez zawiasów ślizgowych, problematyczne może być otwieranie frontu lodówki „na ścianę”. Drzwiczki mogą nie osiągnąć pełnego zakresu otwarcia.

Aby twoja nowa, idealna kuchnia, była komfortowa i efektowna, powinna być oczywiście zaprojektowana zgodnie z zasadami ergonomii. Ale sama ergonomia to nie wszystko – równie ważne jest to, w jaki sprzęt ją wyposażysz. Sprawdzone, funkcjonalne i designerskie AGD znajdziesz w RTV EURO AGD. A jeżeli szukasz więcej inspiracji, koniecznie zajrzyj do naszych rankingów:

Ranking piekarników do zabudowy

Ranking lodówek do zabudowy

Ranking płyt indukcyjnych

Ranking lodówek