Czujnik dymu, czadu i gazu na baterie lub przewodowy. Jaki wybrać?

Jakie czujniki czadu i gazu wybrać, by czuć się bezpiecznie

Czujniki są łatwe w obsłudze i w montażu, wystarczy je po prostu umieścić w odpowiednim miejscu. Zwykle nie kosztują dużo, a działają przez wiele lat i pomagają unikać nieprzyjemnych i niebezpiecznych wypadków. Szczególnie ważne dla bezpieczeństwa są czujniki czadu i gazu.

Czad może się pojawić wszędzie tam, gdzie są używane urządzenia, w których coś się spala: kominek, podgrzewacz, grill, kuchenka, samochód, różne rodzaje pieców. W takim wypadku przydaje się czujnik czadu. Jeśli masz piec gazowy czy kuchenkę gazową albo używasz butli z gazem, warto poszukać czujnika gazu. W sprzedaży są też dostępne detektory o łączonych funkcjach, wykrywające czad i gaz, wyposażone w dwa sensory.

Jak działa domowy detektor czadu i gazu? Sercem czujników czadu i gazu są sensory chemiczne lub elektrochemiczne, a znajdujący się w urządzeniu mikroprocesor analizuje zachodzące reakcje i na ich podstawie określa stężenie trujących substancji. Wchodzące z nimi w reakcje ogniwo wywołuje proces utleniania, co powoduje przepływ prądu i uruchomienie alarmu.

Jedną z ważniejszych kwestii, kiedy decydujesz się na konkretny model czujnika, jest zasilanie. Najpopularniejsze czujniki gazu i czadu są na baterie. Modele bezprzewodowe są wygodniejsze – można je łatwo umieścić tam, gdzie są potrzebne, nie zastanawiając się nad długością kabla i dostępem do gniazdka. Trzeba jednak pamiętać, by baterie były zawsze sprawne. Dlatego przed zakupem detektora warto się upewnić, czy dany model ma funkcję ostrzegania o niskim poziomie naładowania. W wypadku czujników przewodowych, czyli sieciowych – na kabel, nie musisz się martwić wymianą baterii. Minusem jest to, że w wypadku awarii zasilania czujniki nie będą mogły działać.

Na co jeszcze – oprócz producenta, opinii użytkowników i ceny – zwracać uwagę, wybierając czujnik gazu i czadu? Oto uniwersalne wskazówki:

1. W wypadku wszystkich detektorów warto sprawdzić w opisach w sklepie i na stronie producenta, czy mają atesty jakości i certyfikaty zgodności z polskimi normami (na przykład PN-EN50194-1:2009 oraz PN-EN50194-2:2006 to certyfikaty dla detektorów gazu).
2. Ważny jest sposób zasilania – czy są to czujniki na baterie, czyli bezprzewodowe, czy też zasilane z sieci. Wybierz ten rodzaj zasilania, który jest dla ciebie wygodniejszy.
3. Zwróć uwagę na rodzaj alarmu: czy jest to alarm dźwiękowy, świetlny, czy może oba rodzaje. To ostatnie rozwiązanie jest najskuteczniejsze.
4. Jeżeli czujniki są zasilanie z baterii, powinny mieć sygnalizator naładowania baterii i ostrzegać o niskim poziomie naładowania.
5. Sprawdź wielkość, kształt i sposób montażu – czujniki powinno się dać łatwo i stabilnie umieścić w odpowiednim dla nich miejscu.
6. Sprawdź również, czy dany czujnik nie ma ograniczeń, na przykład dotyczących wielkości obsługiwanego pomieszczenia (może się okazać, że potrzebujesz większej liczby detektorów).
7. Warto też się upewnić, jak długo powinny bezawaryjnie działać sensory, w jakie są wyposażone czujniki. Jeżeli sensory mają ograniczony czas działania (zwykle jest to kilka lat), powinno to być podane na stronie producenta czy sklepu. W takim wypadku dobrze, by czujnik przypominał o koniczności wymiany.
8. Dobrze jest też, gdy czujniki mają funkcje testowania i resetowania, żebyś mógł sprawdzać, czy działają, oraz w razie potrzeby, po uruchomieniu alarmu, wyłączyć go i ponownie uruchomić.
9. Jeżeli chcesz kupić czujnik do przyczepy kempingowej, kampera czy łodzi, upewnij się, że jest odporny na wstrząsy i został dopuszczony do takiego użytku.

Czujniki czadu: dlaczego są ważne i gdzie je umieścić?

Czujniki czadu mogą dosłownie uratować życie domownikom. Czad to tlenek węgla. Jest bardzo niebezpieczny, a przy tym trudny do zauważenia, bo bezwonny i bezbarwny. W dodatku jest lżejszy od powietrza i łatwo się w nim rozprzestrzenia. Dostaje się do organizmu podczas oddychania, jest wchłaniany do krwi znacznie szybciej niż tlen i blokuje mu dostęp. A brak tlenu powoduje mdłości, senność, zaburzenie orientacji, utratę przytomności, uszkodzenia mózgu, układu nerwowego i innych organów, zawał oraz – śmierć.  

Skąd się bierze czad? To wynik niepełnego spalania. A więc jego źródłem mogą być wszystkie urządzenia, w których spala się jakieś paliwo, choćby kominek, grill, kuchenka czy piecyk. Niepełne spalanie to efekt słabego dopływu tlenu, którego przyczyn może być wiele: zanieczyszczenie palnika, zapchane przewody, źle działające połączenie między kominem a piecem, słaba wentylacja.

Czujniki czadu powinno się umieszczać, postępując zgodnie z instrukcją, w odległości kilku metrów od urządzenia, które może być źródłem tlenku węgla, i na wysokości głowy człowieka, czyli na przykład w sypialni 0,7 m od podłogi, a w salonie 1,5 m od podłogi. Montaż czujnika sprowadza się do przymocowania go do ściany lub ustawienia na podstawce.

Państwowa Straż Pożarna informuje, że czujników czadu nie należy montować:

• w tzw. martwych przestrzeniach (czyli wnękach zasłoniętych przez meble czy zasłony, w szczycie dachu itp.);
• tam, gdzie ich działanie będzie zakłócone przez dopływ świeżego powietrza (w pobliżu drzwi, okien, kratek wentylacyjnych, wentylatorów);
• w miejscach narażonych na działanie kurzu, brudu, aerozoli i domowych chemikaliów oraz w pomieszczeniach o dużej wilgotności powietrza.

Dostępne w sprzedaży i często kupowane czujniki czadu są wyposażone w sensory elektrochemiczne, które zapewniają wysoką wykrywalność. Po wykryciu niebezpiecznego stężenia tlenku węgla w powietrzu urządzenie uruchamia alarm dźwiękowy i optyczny oraz wyświetla na ekranie LCD informację o stężeniu trującego gazu.

A co robić, gdy czujnik wykryje czad? Trzeba jak najszybciej zapewnić dostęp powietrza, otwierając drzwi i okna, i ewakuować wszystkich z pomieszczenia.

Kiedy wycieka i wybucha gaz i gdzie umocować czujnik gazu?

Gaz ziemny stosowany w piecach i kuchenkach tworzy z powietrzem mieszaniny wybuchowe, gdy jest go w stosunku do powietrza między 5 a 15 procent (powyżej 15 procent powstają mieszaniny palne). Aby nastąpił wybuch, wystarczy iskra, płomień, a nawet „tylko” wysoka temperatura. Na marginesie: nie wolno trzymać butli gazowych w miejscu, gdzie temperatura może być wyższa niż 35°C – wzrasta wtedy objętość, a więc i ciśnienie gazu i może łatwo dojść do wybuchu). Jak gaz może się przedostać do powietrza? Przyczynami wycieku mogą być choćby zalany palnik czy nieszczelne przewody. W wypadku nieszczelności kuchenki gazowej zapłon może nastąpić od iskry na przykład ze znajdującego się powyżej włącznika oświetlenia.

Dlatego aby nie ryzykować, że nie zauważysz wycieku gazu, i zapewnić sobie poczucie bezpieczeństwa, warto zainstalować czujnik gazu. Te najczęściej wybierane, do zamontowania w pomieszczeniu i ciągłego monitoringu, kosztują od około 60 zł, więc stosunkowo niedużo. Mogą być zasilane sieciowo lub na baterie. Zawierają sensory półprzewodnikowe. Są niewielkie, łatwe w montażu i do prawidłowego działania nie wymagają innych, dodatkowych urządzeń. Gdy wykryją przekroczenia ustawionego fabrycznie stężenia gazu, uruchamiają alarm dźwiękowy i wizualny.

Gdzie zamontować detektor gazu? Najlepiej – zgodnie z instrukcją, która zawsze jest dołączona do urządzenia, w pomieszczeniach, w których działają urządzenia na gaz, z dala od okien i otworów wentylacyjnych, mniej więcej 30 cm od sufitu (ponieważ gaz unosi się do góry).

Są też droższe czujniki przenośne do kontroli nieszczelności instalacji gazowej, także z sygnalizacją dźwiękową i wizualną. Mają elastyczną sondę, która umożliwia łatwe dotarcie do trudno dostępnych miejsc. Są zasilane na baterie. Mogą być stosowane przez służby techniczne, ale są łatwo dostępne do kupienia.

Co robić w wypadku wykrycia wycieku gazu? Przede wszystkim – otworzyć okna i drzwi, zakręcić główny zawór gazu, w żadnym wypadku nic nie włączać ani nie uruchamiać i wyprowadzić wszystkich z mieszkania. Należy też ostrzec sąsiadów i powiadomić służby (dzwoniąc na 112 lub 992 – to numer pogotowia gazowego).

Czujniki dymu – czy reagują na papierosy i e-papierosy?

Oprócz czujników czadu i gazu często są montowane także czujniki dymu. Alarmują, gdy wykryją dym unoszący się na przykład z zepsutej instalacji elektrycznej czy z zostawionej na gazie patelni. Czujniki te mogą być szczególnie przydatne w rzadziej odwiedzanych pomieszczeniach, w których może jednak dojść do zwarcia czy innej awarii, która spowoduje pożar.

Warto jednak mieć na uwadze, że czujniki dymu uruchamiają alarm także wtedy, gdy wykryją dym z papierosów albo kadzidełek, jest też ryzyko, że zareagują na parę wodną, na przykład z e-papierosów. Dlaczego tak się dzieje?

Czujniki dymu dzielą się na optyczne i jonizacyjne. Optyczne opierają się na rozpoznawaniu zakłóceń promieniowania podczerwonego, które wywołuje zarówno dym, jak i para wodna. Czujniki jonizacyjne działają, wykrywając zaburzenia przepływu jonów i również mogą reagować na parę.

Czujniki dymu mają zasilanie sieciowe lub na baterie. Emitują alarm dźwiękowy (zwykle 85 dB) i wizualny (na przykład dioda LED). Wybierając czujnik dymu, sprawdź w opisie urządzenia na stronie sklepu lub producenta, jaki jest zasięg detekcji. Tańsze czujniki mają zasięg mniej więcej 20–30 m². Może się okazać, że w pomieszczeniu, które chcesz zabezpieczyć, będą potrzebne dwa czujniki lub więcej.   

Gdzie zamontować czujnik dymu?

Według zaleceń Państwowej Straży Pożarnej najlepszym miejscem na montaż czujnika dymu jest środek płaskiego sufitu. Na sufitach pochyłych trzeba montować czujniki dymu do 90 cm od najwyższego punktu, przy zachowaniu minimalnej odległości 10 cm od górnej krawędzi czujnika do sufitu.

Czujnik dymu powinien być zamontowany w korytarzu w bezpośrednim sąsiedztwie sypialni i pokoju wypoczynkowego. W mieszkaniu wielokondygnacyjnym trzeba zamontować co najmniej jeden czujnik dymu na każdym piętrze. Należy się upewnić, czy alarm będzie słyszalny w każdej części domu, nawet przy zamkniętych drzwiach.

Nowe przepisy dotyczące obowiązku montażu czujników czadu i dymu

23 grudnia 2024 roku weszło w życie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji podpisane 21 listopada 2024 roku, które wprowadza powszechny obowiązek stosowania czujników dymu i tlenku węgla (czadu). W wypadku różnych rodzajów lokali przewidziano różne okresy przejściowe.

Autonomiczne czujniki dymu będą wymagane:

• od 1 stycznia 2030 roku w lokalach mieszkalnych już istniejących;
• od 22 stycznia 2025 roku (30 dni od ogłoszenia rozporządzenia) w nowych lokalach mieszkalnych;
• od 30 czerwca 2026 roku w już istniejących pomieszczeniach, w których są świadczone usługi hotelarskie;
• od 22 stycznia 2025 roku (30 dni od ogłoszenia rozporządzenia) w nowych pomieszczeniach, w których są świadczone usługi hotelarskie.

Autonomiczne czujniki czadu będą wymagane w pomieszczeniach, w których odbywa się spalanie paliwa stałego, ciekłego lub gazowego:

• od 1 stycznia 2030 roku w lokalach mieszkalnych już istniejących;
• od 22 stycznia 2025 roku (30 dni od ogłoszenia rozporządzenia) w nowych lokalach mieszkalnych;
• od 30 czerwca 2026 roku w już istniejących lokalach użytkowych przeznaczonych na pobyt ludzi;
• od 22 stycznia 2025 roku (30 dni od ogłoszenia rozporządzenia) w nowych lokalach użytkowych przeznaczonych na pobyt ludzi.