Aromaterapia – co to jest, jak działa i jakie olejki wybrać?

Czym jest aromaterapia olejkami i czy to rzeczywiście może działać

Aromaterapia jest metodą wspierania dobrostanu wykorzystującą naturalne olejki eteryczne. Jej początki sięgają starożytnych Egiptu, Chin, Indii, Grecji i Rzymu, w których były wykorzystywane nie tylko jako środki lecznicze czy kosmetyczne, ale też do odprawiania rytuałów religijnych. Co ciekawe, pierwsze wzmianki o recepturach zapachowych pochodzą sprzed około 5000 lat! Nazwa metody pochodzi od greckich słów aroma – zapach i therapeia – leczenie.

Choć aromaterapia w świecie współczesnej medycyny wciąż jest traktowana z dużą ostrożnością, istnieją doniesienia naukowe oraz metaanalizy (metody stosowane do porównywania i łączenia wyników różnych badań) wskazujące na jej skuteczność w niektórych obszarach wspierania zdrowia. Na ich podstawie można dostrzec związek m.in. między stosowaniem aromaterapii a wyciszeniem, złagodzeniem lęku i niektórych rodzajów bólu (np. wynikającego m.in. z nadmiaru stresu napięciowego bólu głowy) oraz poprawą jakości snu, a więc ogólną poprawą samopoczucia. Sugeruje się również skuteczność aromaterapii w łagodzeniu dolegliwości ze strony górnych i dolnych dróg oddechowych poprzez pobudzanie odkrztuszania zalegającej w nich wydzieliny. 

Skąd ta ostrożność w orzekaniu o skuteczności? Stąd, że pewnych trudności może przysparzać standaryzacja badań, czyli ustalenie wspólnych zasad ich przeprowadzania. Jest tak m.in. ze względu na różnice w jakości stosowanych w nich olejków, metodach ich podawania oraz subiektywne odczucia biorących w nich udział osób. Najlepiej więc będzie, jeśli po prostu przetestujesz tę metodę na własnej skórze (np. za pomocą aromatyzera czy nawilżacza powietrza, do którego dodasz parę kropli olejku) i sprawdzisz, czy ci odpowiada i czy odczuwasz poprawę np. w łagodzeniu napięcia po długim i trudnym dniu w pracy. (Dla poprawy samopoczucia warto również zadbać o jakość powietrza w domu, a o tym, jak to zrobić, dowiesz się z naszego poradnika Jonizacja powietrza – co to jest, jak działa i czy jest zdrowa?).

Wspierająca aromaterapia – olejki naturalne to podstawa!

Aby móc mówić o jakiejkolwiek skuteczności aromaterapii, konieczne jest zastosowanie naturalnych olejków eterycznych. Czym one jednak tak naprawdę są? Olejki eteryczne to skoncentrowane lotne związki chemiczne, które pozyskuje się z różnych części roślin, przede wszystkim kwiatów, liści, kory, korzeni, a także żywicy czy skórek owoców cytrusowych na drodze destylacji lub tłoczenia na zimno. Warto wiedzieć, że nie są to oleje w dosłownym sensie, a raczej esencje, które nadają roślinom charakterystyczny dla nich aromat.

Pamiętaj, że olejek olejkowi nierówny – w sklepach stacjonarnych i internetowych możesz bowiem kupić nie tylko olejki eteryczne, ale też zapachowe. Różnica między nimi wynika z ich pochodzenia – te pierwsze to naturalne ekstrakty pozyskane z roślin, drugie zaś – syntetyzowane w laboratoriach kompozycje chemiczne, które tylko imitują naturalne zapachy. Nietrudno więc zgadnąć, że na twoje samopoczucie zdecydowanie większy wpływ będą mieć olejki eteryczne, i to właśnie te warto wybierać.

Dobrze również wiedzieć, że zarówno olejki eteryczne, jak i zapachowe mają spory potencjał podrażniający czy alergizujący, dlatego nawet stosowanie naturalnych esencji wymaga pewnej ostrożności i odpowiedniego rozcieńczania. 

Tajemnice aromaterapii, czyli jakie olejki na co stosować

Ze względu na to, że olejków eterycznych jest na rynku całe mnóstwo, wybraliśmy te najpopularniejsze i pogrupowaliśmy je według częstych dolegliwości, w których potencjalnie mogą być pomocne:

• stres, lęk, problemy w zasypianiu – lawenda (jej skuteczność jest najlepiej przebadana), bergamotka, melisa, drzewo sandałowe, mandarynka;
• poprawa koncentracji i pobudzenie – cytryna, grejpfrut, imbir, bazylia;
• problemy skórne – drzewo herbaciane, geranium, kadzidłowiec;
• bóle mięśni i stawów – majeranek, cynamon, goździk, kamfora;
• wsparcie dróg oddechowych – eukaliptus, mięta pieprzowa, sosna, rozmaryn.

Nie tylko dyfuzor, czyli jakie są metody aromaterapii

Aromaterapia większości z nas kojarzy się z wykorzystaniem aromatyzera lub kominka. I rzeczywiście te metody są zdecydowanie najpowszechniejsze, a przy tym łatwe do zastosowania. Nie wyczerpują jednak wszystkich możliwości, jakie dają olejki eteryczne.

Do innych sposobów na korzystanie z olejków eterycznych należą:

• inhalacje parowe – wlej kilka kropli wybranego olejku do miski z gorącą wodą, pochyl głowę nad miską, nakryj ją ręcznikiem i wdychaj unoszącą się parę przez kilka minut. To metoda chętnie stosowana w przypadku problemów oddechowych;
• masaż – kilka kropli olejku eterycznego rozpuść w oleju roślinnym stosowanym do celów kosmetycznych, takim jak migdałowy, jojoba czy kokosowy. Taką mieszaninę możesz stosować do masażu mięśni, skroni czy brzucha;
• kąpiel – wlej kilka kropli do wody w wannie. Tak przygotowana kąpiel może pomóc w relaksacji i łagodzeniu bólu mięśni;
• okłady – kilka kropli olejku dodaj do ciepłej lub zimnej wody, nasącz nią kompres i przyłóż do obolałego miejsca.

Czy zastosowanie konkretnego sposobu aromaterapii ma jakieś znaczenie? Oczywiście, że tak! W końcu trudno zakładać, że inhalacje pomogą na ból bicepsów. Inhalacje (bądź użycie aromatyzera czy kominka, a nawet nawilżacza) to sposób na lęk i stres, a także problemy w obrębie dróg oddechowych. Aplikacja miejscowa może się sprawdzić w problemach skórnych, bólach mięśni czy stanach zapalnych. Kąpiele natomiast łączą oba sposoby działania – doskonale relaksują dzięki unoszącej się z wanny aromatycznej parze, zaś ciepła woda rozgrzewa mięśnie. 

Bezpieczna aromaterapia – jak stosować olejki, żeby sobie nie zaszkodzić

Choć naturalne olejki eteryczne brzmią dość niewinnie, ich nieumiejętne używanie może doprowadzić do całkiem poważnych problemów zdrowotnych. Zanim więc sięgniesz po niepozorną buteleczkę, zapoznaj się z najważniejszymi środkami ostrożności:

• używaj wyłącznie naturalnych olejków zakupionych od sprawdzonych sprzedawców;
• koniecznie rozcieńczaj olejek przed naniesieniem go na skórę – wysokie stężenia takiej substancji, nawet jeśli jest w 100% naturalna, mogą ją silnie podrażniać. Wystarczy, że wymieszasz 1-3 krople olejku z łyżeczką oleju bazowego – migdałowego, kokosowego czy oliwy z oliwek – aby móc bezpiecznie rozpocząć masaż;
• jeśli zamierzasz po raz pierwszy nałożyć na skórę jakiś nowy olejek, wykonaj próbę uczuleniową na niewielkim jej fragmencie;
• unikaj ekspozycji na słońce po aplikacji olejków bezpośrednio na skórę, ponieważ niektóre z nich (np. cytrusowe) mogą działać fototoksycznie, czyli wywoływać silne reakcje skórne pod wpływem promieni słonecznych;
• zdecydowanej większości olejków nie należy przyjmować drogą pokarmową bez ścisłej kontroli specjalisty. Dlatego nie próbuj tego robić na własną rękę, zwłaszcza jeśli przyjmujesz jakieś leki, które mogą wejść z olejkiem w niepożądaną interakcję;
• ze stosowaniem olejków uważaj szczególnie wtedy, gdy jesteś w ciąży i karmisz oraz jeśli chcesz poddać ich działaniu małe dzieci. Ostrożność powinny zachować również osoby cierpiące na niektóre choroby, takie jak epilepsja, nadciśnienie, nowotwory hormonozależne czy astma – szczególnie niebezpieczne dla tych osób są olejki szałwiowy, rozmarynowy, tymiankowy i eukaliptusowy.

Jaki dyfuzor do aromaterapii wybrać?

Jeśli korzystanie z olejków eterycznych ma być dla ciebie przede wszystkim sposobem na relaksujący wieczór w towarzystwie przyjemnych zapachów, warto zaopatrzyć się w jak najlepszy dyfuzor. Na rynku znajdziesz kilka rodzajów takich urządzeń: aromatyzery ultradźwiękowe i ewaporacyjne, nebulizatory oraz tradycyjne kominki. Przyjrzyjmy się im dokładniej:

• aromatyzer ultradźwiękowy tworzy chłodną mgiełkę z wody i olejku przy użyciu wibracji. Zwykle takie urządzenie jest ciche i ma dodatkowe funkcje, takie jak timer czy podświetlenie, a nawet lampa solna. To ekonomiczna, a przy tym bezpieczna opcja. Zapach może być jednak mniej intensywny ze względu na konieczność rozcieńczenia olejku w wodzie;
• dyfuzor ewaporacyjny – odparowują olejek z pokropionej nim powierzchni. Zwykle jest cichy, prosty w obsłudze i nie zużywa zbyt wiele energii. Może być jednak nieskuteczny w większych pomieszczeniach, ponieważ olejek po prostu odparowuje;
• nebulizator rozpyla stężony olejek na drobne cząsteczki bez wody i podgrzewania. To urządzenie zapewnia najsilniejszy, najwierniejszy aromat oraz największe korzyści terapeutyczne, świetnie się więc sprawdza w większych pomieszczeniach;
• kominek to najbardziej tradycyjna opcja – rozgrzewa olejek (czasem rozcieńczony wodą) za pomocą świeczki, powodując jego odparowanie. Niestety korzystanie z kominka wiąże się z użyciem ognia, co generuje zagrożenia związane z poparzeniem się, a nawet ze wznieceniem pożaru.

Co jeszcze warto przemyśleć, zanim wrzucisz dyfuzor do swojego rzeczywistego lub wirtualnego koszyka? Sprawdź:

• cel – nastawiasz się wyłącznie na przyjemny zapach? Wybierz kominek lub dyfuzor ewaporacyjny. Jeśli przy okazji zależy ci również na nawilżeniu powietrza – postaw na urządzenie ultradźwiękowe (lub nawilżacz powietrza z filtrem, który dodatkowo oczyści powietrze), a samopoczucie najlepiej poprawi nebulizator;
• rozmiar pomieszczenia – większe przestrzenie potrzebują mocniejszych urządzeń (czyli zwykle nebulizatora);
• budżet – kominki są najtańsze, nebulizatory najdroższe;
• bezpieczeństwo – dyfuzory ewaporacyjne lub ultradźwiękowe, a także nebulizatory są zdecydowanie bezpieczniejszą opcją niż kominki;
• utrzymanie w czystości – największego zaangażowania w regularność mycia wymagają dyfuzory ultradźwiękowe.

Choć aromaterapia wciąż wzbudza kontrowersje jako metoda wspierania zdrowia, z pewnością ma duży potencjał w kontekście dbania o dobrostan. Jeśli więc będziesz przestrzegać najważniejszych zasad stosowania olejków, z pewnością ci nie zaszkodzi, a nawet skutecznie wesprze po długim tygodniu pracy.