Lornetka - jak wybrać

Najważniejsze parametry lornetek

Jeśli się zastanawiasz, jaką lornetkę kupić, najpierw poznaj oznaczenia i parametry, które wpływają na jakość obrazu i komfort użytkowania. Oto najważniejsze z nich.

Powiększenie (np. 8x, 10x)

Powiększenie to kluczowy parametr: informuje, ile razy obiekt widziany przez lornetkę jest powiększony w stosunku do jego rzeczywistego rozmiaru. Lornetka 8× sprawia, że obiekt jest widoczny 8 razy bliżej niż gołym okiem. Większe powiększenia (np. 12×, 16×) pozwalają na dokładniejsze obserwacje z większej odległości, ale mogą powodować większe drgania obrazu. Jeśli spotkasz się z zapisem takim jak: 3–7×50, będzie to oznaczało, że masz do czynienia z lornetką o zmiennym powiększeniu od 3 do 7 razy. Mogłoby się wydawać, że takie urządzenia są bardziej uniwersalne, ale nie oferują one zbyt dobrej jakości obrazu.

Średnica obiektywu (np. 42 mm)

Średnica obiektywu to rozmiar soczewki przedniej lornetki. Im większa średnica – czyli im większy obiektyw – tym więcej światła wpada do wnętrza urządzenia, a więc obraz jest jaśniejszy. Dość często są kupowane lornetki o średnicy 42 mm, ale to modele o średnicy 50 mm i większej sprawdzają się lepiej w słabszym oświetleniu.

Wielkość średnicy obiektywu daje też pojęcie o tym, jak duża, a więc i ciężka, jest dana lornetka.

Na obudowach lornetek informacje o przybliżeniu i średnicy obiektywu są podawane obok siebie, np. 8×32, 10×42 czy 10×50 (pierwsza cyfra to przybliżenie, a druga to średnica obiektywu).

Pole widzenia

Pole widzenia to obszar, który widzimy przez lornetkę, wyrażony w metrach na 1000 m (np. 120 m / 1000 m). W opisach lornetek możesz znaleźć takie wartości, jak 52 m / 1000 m, 72 m / 1000 m, 114 m / 1000 m. W takim zapisie pierwsza cyfra oznacza szerokość obszaru widzianego przez lornetkę oddalonego od obserwatora o 1000 metrów.

Szerokie pole widzenia jest szczególnie ważne przy obserwacjach dynamicznych, gdy obserwowany obiekt szybko zmienia położenie, czyli na przykład gdy patrzysz na ptaki w locie czy sportowców (biegi, wyścigi konne, mecze piłkarskie).

Średnica źrenicy wyjściowej

Średnica źrenicy wyjściowej w lornetce (w uproszczeniu nazywana czasami średnicą okularu) to średnica wiązki światła wydobywającego się z okularu lornetki i padającego na oko obserwatora. Jest określana w milimetrach. Można ją obliczyć, dzieląc średnicę obiektywu przez powiększenie (np. 42 mm / 8× = 5,25 mm).

Większa średnica zapewnia jaśniejszy obraz, zwłaszcza w słabym świetle. Jest to więc – obok średnicy obiektywu – ważny parametr, gdy wybierasz lornetkę do prowadzenia obserwacji nocą czy ogólnie w słabych warunkach oświetleniowych.

Na marginesie: lornetki z większą średnicą źrenicy wyjściowej (np. 5 mm lub więcej) są też korzystniejsze dla osób po 50. roku życia, ponieważ z wiekiem zmniejsza się zdolność źrenicy do rozszerzania się w ciemności (spada z 7–8 mm do 5 mm, dlatego pogarsza się widzenie w słabszym świetle).

Odstęp źrenicy

Ostatnim ważnym parametrem lornetek jest odstęp źrenicy. Jest to podawana w milimetrach odległość między soczewką okularu a źrenicą oka, przy której obserwator nie traci niczego z pola widzenia i wyraźnie widzi cały obserwowany obszar. To istotne zwłaszcza dla osób noszących okulary – większy odstęp umożliwia wygodne korzystanie z lornetki bez ich zdejmowania. W przypadku odstępu źrenicy wyjściowej o wartości mniejszej niż 13 mm użytkownik w okularach nie będzie mógł korzystać z pełnego pola widzenia lornetki.

Konstrukcja i dodatki – na co jeszcze warto zwrócić uwagę

Rozważając zakup lornetki, oprócz podstawowych parametrów optycznych trzeba też wziąć pod uwagę kilka innych szczegółów, takich jak: typ pryzmatu, stabilizacja czy powłoka antyrefleksyjna.

Typy pryzmatów

Kwestia wyboru pryzmatu to głównie kwestia osobistych preferencji oraz tego, jaki budżet przeznaczamy na zakup lornetki.

Bardziej popularne i mniej skomplikowane są lornetki z pryzmatem porro. Są tańsze i mają szersze pole widzenia oraz lepszą jakość obrazu w stosunku do ceny. Są jednak cięższe i mniej kompaktowe. Łatwo je rozpoznać na pierwszy rzut oka, gdyż mają charakterystycznie przesunięte względem osi optycznej tubusy obiektywów.

Natomiast lornetki z pryzmatem dachowym są bardziej kompaktowe i smukłe, a obiektyw, pryzmat i okular ustawione są w jednej linii. Te urządzenia są często droższe od lornetek z pryzmatem porro, gdyż mniejsze pryzmaty wymagają większej precyzji podczas szlifowania i polerowania, aby uzyskać wysokiej jakości obraz.

Na rysunku poniżej widać różnicę między popularną lornetką z pryzmatem porro (z lewej) oraz bardziej kompaktowym i droższym urządzeniem z pryzmatem dachowym (z prawej).

Stabilizacja obrazu

Niektóre lornetki są wyposażone w system stabilizacji obrazu, co się szczególnie przydaje przy dużym powiększeniu oraz wtedy, gdy prowadzisz obserwacje z łodzi czy pokładu samolotu, czyli z mało stabilnego miejsca. Stabilizacja pozwala zredukować drgania obrazu i poprawia komfort obserwacji.

Mocowanie do statywu

To rozwiązanie, które także stabilizuje obserwowany obraz i jest popularne szczególnie podczas nocnych obserwacji nieba. Jeśli zamierzasz mocować urządzenie np. na trójnogu fotograficznym, sprawdź, czy dany model ma mocowanie statywowe (gwint) lub dokup specjalny adapter.

Powłoka antyrefleksyjna

Lornetki mają różne rodzaje powłok antyrefleksyjnych, które poprawiają jakość obrazu, zmniejszają odblaski, zwiększają jasność. Im większa liczba powłok antyrefleksyjnych i wyższa jakość zastosowanych w nich materiałów, tym lepsza skuteczność ich działania oraz mniejsze straty światła.

Na lornetkach można spotkać następujące oznaczenia informujące o zastosowanych powłokach antyodbiciowych:

• Uncoated – brak powłok antyrefleksyjnych; straty światła w lornetce wynoszą wtedy około 40%;
• Coated – pojedyncza lub podwójna warstwa powłok antyrefleksyjnych naniesiona na niektórych soczewkach; odblaski są mniejsze, a straty światła to 30–35%;
• Fully Coated – wszystkie powierzchnie zastosowanych w lornetce soczewek są pokryte jedną lub dwoma warstwami powłok antyrefleksyjnych, jakość obrazu jest lepsza, a straty światła w lornetce to 15–20%;
• Multi Coated (MC) – wielowarstwowe powłoki antyrefleksyjne naniesione na niektóre soczewki zastosowane w układzie optycznym; straty światła to nieco powyżej 10%;
• Fully Multi Coated (FMC) – wielowarstwowe powłoki antyrefleksyjne naniesione na wszystkie soczewki zastosowane w układzie optycznym; straty światła to tylko około 5%. W tym wypadku jakość obrazu jest najlepsza, a przepuszczalność światła – największa.

Jakie warunki muszą spełniać lornetki do różnych zastosowań

Jaka lornetka do obserwacji ptaków i przyrody

Dla obserwacji ptaków najlepiej sprawdzają się lornetki o powiększeniu 8x lub 10x. Szerokie pole widzenia pozwala na łatwiejsze śledzenie ruchliwych obiektów, takich jak ptaki w locie. Ważna jest też średnica obiektywu: 42 mm lub większa pozwala na zebranie większej ilości światła, a zwierzęta często obserwujemy wcześnie rano i wieczorem, gdy światło jest słabsze.

Lornetka do obserwacji ptaków i przyrody powinna mieć jak najwyższą jakość optyki, aby uzyskać wyraźny, ostry obraz z minimalnymi zniekształceniami. Warto wybierać modele z wielowarstwowo powlekanymi soczewkami (FMC) oraz z wysokiej jakości pryzmatami

Dobrze też, by obudowa była wypełniona suchym azotem lub innym gazem, który zapobiega osadzaniu się pary wodnej na wewnętrznych szkłach na skutek różnicy temperatur (rano i wieczorem często jest o wiele chłodniej).

Lornetka do obserwacji przyrody powinna też być wodoodporna i pyłoszczelna, ponieważ często będziemy jej używać w trudnych warunkach pogodowych. Modele z certyfikatem IP65 lub wyższym będą dobrym wyborem (IP67 i IP68 powinny być odporne na zanurzenie w wodzie).  

Lornetki nocne i do obserwacji gwiazd

Lornetki do nocnych obserwacji muszą się charakteryzować dużą średnicą obiektywu (np. 50 mm lub większą, np. 70 mm).

Do obserwacji nocnego nieba trzeba wybierać duże powiększenie: 10× czy 15×. Powiększenie w tym zakresie pozwala na wyraźne zobaczenie szczegółów na niebie, takich jak kratery Księżyca, niektóre planety czy obiekty mgławicowe. Wyższe powiększenia (np. 20× lub więcej) mogą powodować utratę stabilności obrazu i trudności w utrzymaniu obrazu w jednym polu widzenia – wtedy potrzebny jest statyw.

Ważna jest również dobra jakość pryzmatów i powłok antyrefleksyjnych, które poprawiają kontrast i wyrazistość obrazu w ciemności. Dobrze jest wybrać model na przykład z powłoką Fully Multi Coated. Pryzmaty porro dają nieco lepszą jakość obrazu za mniejsze pieniądze, ale są większe i cięższe.

Jeśli szukasz lornetki do nocnych obserwacji zwierząt w lesie, to warto wiedzieć, że są dostępne lornetki z noktowizją. Takie urządzenia wykorzystują technologię wzmacniania światła (np. przy użyciu fotokatody), pozwalając na obserwację w warunkach słabego oświetlenia, a w niektórych przypadkach – nawet w całkowitej ciemności. Lornetki z noktowizją mają specjalne soczewki i układy elektroniczne, które pozwalają na widzenie w ciemności poprzez wzmacnianie niewielkiej ilości światła.  

Lornetki dzienne (turystyczne, sportowe, koncertowe)

Do obserwacji w ciągu dnia najlepsze będą lornetki o średnim powiększeniu (8x lub 10x) i średnicy obiektywu 32 mm lub 42 mm. Szerokie pole widzenia ułatwia śledzenie szybko poruszających się obiektów, jak ptaki czy sportowcy. Lornetki do obserwacji na koncertach muszą być odporne na wilgoć i kurz. Lornetki turystyczne powinny być lekkie i poręczne, wygodne do noszenia i trzymania. Gumowana obudowa zapewnia pewny chwyt, co może się okazać przydatne w trudnych warunkach atmosferycznych.

Warto zwrócić uwagę na odporność na pył i wodę (np. IP67, IP68). Dodatkowym atutem może być certyfikat wojskowy (MIL-STD), który świadczy o podwyższonej odporności.  

Lornetka uniwersalna

Wprawdzie najlepiej jest dobierać lornetkę do konkretnych zastosowań, ale jeżeli szukasz kompromisu i masz zainteresowania szerokie i różnorodne, możesz kupić lornetkę 10×50, która łączy dość duże, 10-krotne powiększenie z jasnym obiektywem 50 mm i średnicą źrenicy wyjściowej 5 mm. Takie urządzenie będzie można stosować z powodzeniem zarówno w dzień, po zmroku, jak i w nocy. Będzie jednak ważyło około 800 gramów i raczej nie zmieści się do damskiej torebki.