Lornetka - jak wybrać?

Dobrze dobrana lornetka to sprzęt, który będzie niezawodnie służył nam przez lata.

Przed jej zakupem należy jednak poświęcić kilka chwil na poznanie podstawowych parametrów, które które charakteryzują sprzęt, znajdują się w opisie każdej z lornetek i bezpośrednio wpływają na jakość oglądanego obrazu. Najważniejsze z nich to: powiększenie, średnica obiektywu, pole widzenia, a także odstęp źrenicy wyjściowej. Więcej na ten temat>>

„Dobra lornetka” dla miłośnika astronomii, myśliwego, żeglarza czy turysty to zupełnie inne urządzenia, które będą różniły się od siebie m.in. ciężarem, wielkością, obiektywem i oferowanym powiększeniem. Zanim zdecydujesz się więc na konkretny model warto odpowiedzieć sobie jeszcze na jedno proste pytanie – jakie będzie podstawowe zastosowanie lornetki. Więcej na ten temat>>

Oprócz głównego przeznaczenia oraz podstawowych parametrów optycznych lornetek, należy też zwrócić uwagę na takie elementy konstrukcyjne jak np.: typ pryzmatu, mechanizm stabilizacji obrazu czy zastosowane powłoki antyrefleksyjne. Cechy tem mają duży wpływ na jakość obrazu, rozmiary urzadzenia, komfort użytkowania oraz cenę.
Więcej na ten temat>>

W naszym sklepie kupisz wyłącznie markowe produkty uznanych producentów, a bogata oferta sprawi, że niezależnie od zainteresowań i przeznaczonych na zakupy pieniędzy z pewnością znajdziesz coś dla siebie.

Podstawowe parametry lornetek – czyli jak rozszyfrować oznaczenia

Lornetka to instrument optyczny składający się z dwóch lunet, z których każda zbudowana jest z obiektywu, okularu oraz systemu pryzmatów. Warto też uświadomić sobie, że ludzkie oczy to właśnie świetnie wyposażona lornetka – ze stabilizacją obrazu, regulacją ostrości, szerokim polem widzenia – którą można opisać analogicznymi parametrami, jak urządzenia dostępne w naszym sklepie, np. 1x7. Co oznacza taki zapis? O tym już za chwilę.

Lornetka to urządzenie składające się z dwóch lunet, z których każda zbudowana jest z obiektywu, okularu oraz systemu pryzmatów.

Najważniejsze parametry, które charakteryzują sprzęt i znajdują się w opisie każdej z lornetek to:

• powiększenie
• średnica obiektywu
• kątowe oraz liniowe pole widzenia
• odstęp źrenicy wyjściowej.

Powiększenie

Pierwszym oznaczeniem, które od razu rzuci nam się w oczy podczas przeglądania oferty lornetek, są pary cyfr typu: 8x32, 10x42, 10x50, 15x50. W takim zapisie pierwsza z cyfr informuje jakie powiększenie oferuje lornetka, a druga cyfra oznacza średnicę obiektywu. Przykładowo, jeżeli dany obiekt obserwowany będzie za pomocą lornetki typu 8x32, zobaczymy obraz osiem razy większy niż w przypadku obserwacji nieuzbrojonym okiem. Czasami można spotkać się też z zapisem 3-7x50. Takie oznaczenie informuje, że mamy do czynienia z lornetką o zmiennym powiększeniu od 3 do 7 razy. Mimo, że są to bardziej uniwersalne urządzenia, nie oferują one zbyt dobrej jakości obrazu.

Oznaczenia, zapisane w postaci pary cyfr typu: 7x35, 10x42, 10x50 informują odpowiednio o oferowanym przez lornetkę powiększeniu oraz średnicy obiektywu.

Średnica obiektywu

Druga pozycja we wspomnianej parze cyfr oznacza średnicę obiektywu, czyli wyrażoną w milimetrach średnicę przedniej soczewki. Warto pamiętać, że przednia soczewka obiektywu to ta, która znajduje się bliżej obserwowanego obiektu, a nie tuż przy oku obserwatora. W przypadku lornetek typu 8x32, 10x42 czy 10x50 taka soczewka ma odpowiednio średnicę 32, 42 oraz 50 mm. Wielkość średnicy obiektywu nie tylko daje pojęcie jak duża jest lornetka, ale przede wszystkim jest wskaźnikiem mówiącym o jasności obiektywu. Im obiektyw jest większy, tym zbiera on więcej światła i obraz jest jaśniejszy – dzięki temu taki instrument lepiej sprawdzi się podczas obserwacji przy słabym oświetleniu. Każdy z łatwością odszyfruje teraz zapis 1x7 określający właściwości ludzkiego oka – jednokrotne powiększenie oraz „obiektyw” o średnicy 7 milimetrów.

Kątowe oraz liniowe pole widzenia

Innym, ważnym parametrem lornetek jest kątowe oraz liniowe pole widzenia, które informuje jaki fragment widzianego obszaru obejmiemy podczas obserwacji za pomocą lornetki. Pole widzenia opisywane jest odpowiednio w stopniach kątowych lub metrach na 1000 metrów. 

Ważnym parametrem lornetki jest pole widzenia, które określa szerokość obserwowanego obszaru. Pole widzenia opisywane jest w stopniach kątowych lub metrach na 1000 metrów. Dobierając dwa instrumenty o odpowiednich parametrach możemy uzyskać takie samo pole widzenia pomimo tego, że obiekt będzie się znajdował w różnej odległości od obserwatora.

W pierwszym przypadku kąt widzenia wyznacza wycinek koła, jaki jest widoczny przez lornetkę. Oczywiście na pole widzenia duży wpływ ma oferowane powiększenie, z uwagi na co, bezpośrednie porównanie kątów widzenia różnego typu lornetek może być mylące.

Aby porównać kąty widzenia lornetek dających różne powiększenie należy obliczyć tzw. pozorny kąt widzenia i w tym celu pomnożyć rzeczywisty kąt widzenia przez powiększenie lornetki. Pozorny kąt widzenia o wartości 65 stopni lub większy (np. lornetka 10x42 o polu widzenia 6,5 stopnia) uważany jest za szerokokątny, a urządzenie o takim polu widzenia ułatwia śledzenie poruszających się obiektów i polecane jest np. do obserwacji zwierząt lub wydarzeń sportowych.

O wiele łatwiejsze do wyobrażenia jest pole widzenia wyrażane w metrach na 1000 metrów. W opisach sprzedawanych w naszym sklepie lornetek możesz znaleźć np. takie wartości jak 52 m / 1000 m, 72 m / 1000 m, 114 m / 1000 m. W takim zapisie pierwsza cyfra oznacza szerokość obszaru widzianego przez lornetkę, oddalonego od obserwatora o 1000 metrów. Wartość tę można bezpośrednio porównywać ze sobą niezależnie od typu lornetek.

Odstęp źrenicy

Ostatnim podstawowym parametrem charakteryzującym lornetki jest tzw. odstęp źrenicy wyjściowej, nazywany czasami „długim okiem”. Wartość ta podawana jest w milimetrach i określa maksymalną odległość oka obserwatora od okularu, przy której nie traci on niczego z pola widzenia lornetki i wyraźnie widzi cały obserwowany obszar. Parametr ten jest ważny zwłaszcza dla osób z wadami wzroku, które nie chcą lub nie powinny zdejmować okularów, a chciałyby używać lornetki. Okulary uniemożliwiają bowiem zbliżenie oka podczas obserwacji, bezpośrednio do lornetki. W przypadku odstępu źrenicy wyjściowej o wartości mniejszej niż 13 mm sprawią one, że użytkownik nie będzie mógł korzystać z pełnego pola widzenia oferowanego przez lornetkę.

Ważnym parametrem dla osób noszących okulary jest tzw. odstęp źrenicy wyjściowej. Wartość ta określa maksymalną odległość oka obserwatora od okularu, przy której nie traci on niczego z pola widzenia i wyraźnie widzi cały obserwowany obszar.

Lornetki do różnych zastosowań dziennych i nocnych

Po zrozumieniu co kryje się za podstawowymi oznaczeniami lornetek, można swobodnie zabrać się za przeglądanie oferty naszego sklepu. Zanim zdecydujemy się jednak na konkretny model należy odpowiedzieć sobie jeszcze na jedno proste pytanie – jakie będzie podstawowe zastosowanie lornetki. Innymi parametrami powinien charakteryzować się sprzęt wykorzystywany w dzień, a innymi używany w warunkach słabego oświetlenia, wieczorem i nocą. Gdy dookoła jest jasno, nie ma potrzeby stosowania ciężkich lornetek o dużych obiektywach, które zbierają dużo światła. Takie modele zaprojektowane zostały z myślą o myśliwych, którzy polują po zmierzchu oraz o miłośnikach astronomii. Dodatkowo, w przypadku eksploratorów rozgwieżdżonego nieba waga urządzenia często jest sprawą drugorzędną, gdyż wiele obserwacji prowadzonych jest po zamocowaniu lornetki na statywie.

Lornetka „nocna” z dużym, jasnym obiektywem najlepiej sprawdzi się np. podczas obserwacji nocnego nieba oraz polowań po zmroku.

Lornetki do obserwacji w nocy

Jeżeli więc często będziesz prowadził obserwacje o zmierzchu najlepiej wybierz lornetkę o średnicy obiektywu nie mniejszej niż 50 mm oraz zwróć uwagę na zastosowane powłoki antyrefleksyjne, którymi powlekane są soczewki. W zależności od rodzaju redukują one refleksy świetle oraz zmniejszają straty światła i zwiększają jasność obiektywu.

Lornetka z jasnym obiektywem może ważyć nawet 1,5 kg. Dlatego warto zaopatrzyć się w specjalne szelki lub miękki, wygodny pasek, na którym będzie wisiało urządzenie.

Lornetki turystyczne

Jeżeli z kolei szukamy modelu na turystyczne wypady w góry, na niedzielny spacer w lesie, plenerowy koncert, do obserwacji przyrody czy zawodów sportowych, to w takich zastosowaniach najlepiej sprawdzi się zgrabna lornetka dzienna, która swobodnie zmieści w torebce lub plecaku. Taki sprzęt musi być stosunkowo lekki i wygodny w użyciu. Do wymienionych zastosowań dziennych najlepiej używać lornetek z obiektywami o średnicy od 32 mm do 42 mm.

Poręczna lornetka „dzienna” na turystyczne wypady w góry oraz plenerowe koncerty z 42-milimetrowym obiektywem, 10-krotnym powiększeniem oraz średnicą źrenicy wyjściowej równą 4,2 mm.

Oprócz gabarytów oraz jasności obiektywu lornetki wybór pomiędzy lornetką „dzienną” i „nocną” powiązany jest ściśle z działaniem ludzkiego oka oraz z ostatnim z podstawowych parametrów lornetki – tzw. średnicą źrenicy wyjściowej (w uproszczeniu nazywaną czasami „średnicą okularu”). Wartość ta wyrażana jest w milimetrach i określa średnicę snopu światła wychodzącego z lornetki i padającego na oko obserwatora. Z kolei źrenica oka ludzkiego w zależności od warunków oświetleniowych otoczenia płynnie zmienia swój rozmiar i reguluje ilość światła docierającego do wnętrza oka. W słoneczny dzień źrenica ma średnicę ok. 4 mm. Z kolei nocą rozmiar ten waha się w granicach 6-7 mm (u osób po 50 roku życia maksymalna średnica rzadko przekracza 5 mm).

Lornetki do obserwacji w dzień

Dlatego do zastosowań dziennych warto kupić poręczny instrument optyczny, którego wartość źrenicy wyjściowej jest równa ok. 4 mm, a do zastosowań nocnych większe urządzenie charakteryzujące się wartością 7 mm lub nawet 8 mm. Parametr ten można bardzo łatwo i szybko obliczyć dzieląc średnicę obiektywu przez wartość oferowanego przez lornetkę powiększenia (przykładowo lornetki o parametrach 8x32, 10x40, 8x56 lub 7x50 mają średnicę źrenicy wyjściowej wynoszącą odpowiednio 4, 4, 7 oraz ok. 7,1 mm).

Większości użytkowników wystarczy jeśli lornetka będzie odporna na lekkie uderzenie i upadek z niewielkiej wysokości. W bardziej zaawansowanych modelach stosowane są obudowy wykonane z wytrzymałych stopów metali. Na zdjęciu wytrzymała lornetka w obudowie magnezowej.

Lornetki o podwyższonej odporności

Wybierając lornetkę do różnych zastosowań outdoorowych wato też zwrócić uwagę, by była ona odporna na warunki atmosferyczne. Do amatorskich zastosowań wystarczy, aby sprzęt był na tyle uszczelniony i zabezpieczony, aby deszcz lub upadek z niewielkiej wysokości nie uszkodziły lornetki. Z kolei żeglarze powinni wybrać całkowicie wodoodporny instrument optyczny z doczepionym niewielki pływakiem, który sprawi, że, w razie wypadnięcia za burtę,  lornetka nie zatonie i będzie unosić się na wodzie. W sprzęcie dla wytrawnego myśliwego przyda się natomiast tubus wypełniony suchym azotem lub innym gazem, który zapobiega osadzaniu się pary wodnej na wewnętrznych szkłach na skutek różnicy temperatur.

Lornetki najlepiej dobierać pod kątem konkretnych zastosowań. Najlepszym rozwiązaniem dla wielu użytkowników, którzy szukają uniwersalnego sprzętu do stosowania zarówno w dzień, po zmroku, jak i w nocy, mogą być lornetki typu 10x50.

Lornetka uniwersalna

Tych kilka przykładów wyraźnie pokazuje, że coś takiego jak bardzo dobra lornetka uniwersalna nie istnieje i ważna jest odpowiedź na wspomniane wcześniej pytanie o podstawowe zastosowanie urządzenia. Jeżeli jednak koniecznie szukamy kompromisu, a nasze zainteresowania są bardzo szerokie i różnorodne, warto zastanowić się nad lornetką tupu 10x50, która łączy dość duże, 10-krotne powiększenie z jasnym obiektywem 50 mm i średnicą źrenicy wyjściowej 5 mm. Takie urządzenie będzie można stosować z powodzeniem zarówno w dzień, po zmroku, jak i w nocy. Będzie ważyło jednak ok. 800 gramów i raczej nie zmieści się do damskiej torebki.

Konstrukcja i dodatki – na co jeszcze warto zwrócić uwagę

Oprócz głównego przeznaczenia oraz podstawowych parametrów optycznych lornetek, które zostały wyjaśnione powyżej, w opisach oferowanych w naszym sklepie produktów znajdziesz nieco dodatkowych informacji takich jak np.: typ pryzmatu, obecność stabilizacji, czy zastosowane powłoki antyrefleksyjnej.

Przykład klasycznej lornetki z bardzo popularnym pryzmatem typu porro. Z uwagi na konstrukcję, w której pryzmaty są przesunięte względem siebie, oś obiektywu jest w innej linii niż oś okularu.

Typy pryzmatów

Kwestia wyboru pryzmatu to głównie sprawa zasobności portfela i osobistych preferencji. Bardziej popularne i mniej skomplikowane są lornetki porro-pryzmatyczne, które łatwo rozpoznać na pierwszy rzut oka, gdyż mają charakterystycznie przesunięte względem osi optycznej tubusy obiektywów. Z kolei lornetki z pryzmatem dachowym są bardziej kompaktowe i smukłe, a obiektyw, pryzmat i okular ustawione są w jednej linii. Są one często droższe od analogicznych lornetek porro-pryzmatycznych, gdyż mniejsze pryzmaty wymagają większej precyzji podczas szlifowania i polerowania w celu uzyskania wysokiej jakości obrazu.

Na przedstawionym schemacie wyraźnie widać różnicę pomiędzy budową lornetek z popularnym pryzmatem porro-pryzmatycznym (z lewej) oraz bardziej kompaktowych urządzeń z pryzmatem dachowym (z prawej).

Stabilizacja obrazu

Inną przydatną cechą, którą można znaleźć w niektórych modelach lornetek jest stabilizacja obrazu. Im większe jest oferowane powiększenie lub im mniej stabilne jest miejsce, z którego prowadzimy obserwację (np. pokład samolotu lub łódź kołysząca się morzu), tym obecność mechanizmu stabilizacji obrazu staje się bardziej istotna.

W bardziej zaawansowanych modelach lornetek można znaleźć mechanizm stabilizacji obrazu, który przyda się np. podczas prowadzenia obserwacji z pokładu samolotu lub kołyszącej się na falach łodzi.

Mocowanie statywowe

Innym rozwiązaniem, które stabilizuje obserwowany obraz i jest bardzo popularne np. podczas nocnych obserwacji nieba jest umieszczenie lornetki na statywie. Dlatego jeśli planujemy zamocować urządzenie np. na trójnogu fotograficznym należy sprawdzić czy dany model ma mocowanie statywowe, lub dokupić specjalny adapter.

Jeżeli planujemy zamontować lornetkę na klasycznym trójnogu fotograficznym należy sprawdzić czy dany model wyposażony został w mocowanie statywowe. Innym rozwiązaniem jest kupno specjalnego adaptera, który pozwala przymocować do statywu dowolny model lornetki.

Powłoki antyrefleksyjne

Ostatnia ważną rzeczą na która warto zwrócić uwagę podczas wyboru lornetki są zastosowane powłoki antyrefleksyjne, które zmniejszają odbicia światła i zwiększają jasność oraz rozdzielczość obrazu. Im większa liczba powłok i wyższa jakość zastosowanych materiałów tym lepsza skuteczność ich działania oraz mniejsze straty światła.

Na rysunku przedstawione zostało działanie powłok antyrefleksyjnych, które zmniejszają odbicie promieni świetlnych przechodzących przez soczewki lornetki (od lewej: soczewka bez powłoki, z pojedynczą powłoką oraz z wielowarstwową powłoką antyodblaskową).

Niezależnie od producenta, na lornetkach można znaleźć następujące oznaczenia zastosowanych powłok antyodbiciowych:

• Uncoated – brak jakichkolwiek powłok antyrefleksyjnych, straty światła w lornetce ok. 40%
• Coated – pojedyncza lub podwójna warstwa powłok antyrefleksyjnych naniesiona na niektórych soczewkach, straty światła w lornetce ok. 30-35%
• Fully Coated – wszystkie powierzchnie zastosowanych w lornetce soczewek pokryte jedną lub dwoma warstwami powłok antyrefleksyjnych, straty światła w lornetce ok. 15-20%
• Multicoated (MC) – wielowarstwowe powłoki antyrefleksyjne naniesione na niektóre soczewki zastosowane w układzie optycznym, straty światła w lornetce nieco powyżej 10%
• Fully Multicoated – wielowarstwowe powłoki antyrefleksyjne naniesione na wszystkie soczewki zastosowane w układzie optycznym, straty światła w lornetce ok. 5%

Najmniejsze straty światła i najlepsze efekty działania powłok antyrefleksyjnych można zaobserwować w lornetkach Fully Multicoated, w których wszystkie soczewki zostały pokryte specjalna warstwą eliminująca odbicia.

Jedynymi powłokami, których raczej należy unikać są powłoki rubinowe (ruby coated). Stosowane są one w najtańszych lornetkach, zwiększają straty światła i mają jedynie za zadanie niwelowanie wad niższej jakości układów optycznych. Ich zastosowanie można łatwo zauważyć, po mocno różowym lub pomarańczowym kolorze obiektywu.