Co to jest efekt bokeh i jak go uzyskać?

Co to jest bokeh

Efekt bokeh to technika fotograficzna, która polega na artystycznym rozmyciu tła, często z widocznymi miękkimi plamami świetlnymi, co pozwala wyeksponować główny obiekt zdjęcia. Nazwa pochodzi z języka japońskiego – od czasownika „bokeru”, oznaczającego rozmycie lub zamglenie, a w szerszym kontekście także dezorientację czy niewyraźność.

Termin ten został zaadaptowany do świata fotografii w latach 90. XX wieku, głównie dzięki anglojęzycznym magazynom fotograficznym, takim jak „Photo Techniques”. Redaktorzy spopularyzowali bokeh w 1997 roku, przystosowując japońskie pojęcie do potrzeb zachodnich fotografów i podkreślając jego estetyczny wymiar. Wcześniej efekt ten był znany, ale nie miał uniwersalnej nazwy – mówiono o nim po prostu jako o rozmyciu tła czy głębi ostrości.

Czy bokeh to rozmycie

Bokeh to nie dokładnie to samo co zwykłe rozmycie, choć oba pojęcia są ze sobą powiązane i często mylone. Warto wyjaśnić różnicę, aby lepiej zrozumieć, o co chodzi.

Rozmycie to ogólny termin oznaczający brak ostrości obrazu – może być przypadkowe, na przykład gdy aparat nie złapie focusu, lub celowe jak na przykład dodane w postprodukcji rozmycie gaussowskie.

Bokeh to specyficzny rodzaj rozmycia, który jest świadomie wykorzystywany w fotografii dla efektu artystycznego. Jego intensywność rośnie proporcjonalnie do odległości od punktu, na który ustawiono ostrość w chwili robienia zdjęcia.

Przysłona – klucz do efektu bokeh

Efekt bokeh zawdzięczamy przede wszystkim przysłonie – otworowi w obiektywie, przez który wpada światło. Jej wielkość określa liczba przysłonowa (np. f/1.8, f/5.6, f/16). Im niższa wartość, tym większy otwór i mniejsza głębia ostrości. Płytka ostrość skupia uwagę na wybranym elemencie kadru, odciągając wzrok od mniej istotnych detali, co doskonale sprawdza się w portretach, makrofotografii czy zdjęciach nocnych z lampkami w tle.

Dodatkową zaletą jest jaśniejszy obraz, co przydaje się podczas fotografowania w słabym świetle. Pozwala uniknąć szumu, czyli tzw. ziarna na zdjęciach, które pojawia się, gdy aparat próbuje kompensować niski poziom naświetlenia poprzez wzmacnianie sygnału.

Warto jednak pamiętać, że zbyt płytka ostrość może sprawić, że część fotografowanego obiektu znajdzie się poza zasięgiem focusu – np. w portrecie z bliska tylko oczy będą wyraźne, a uszy już nie albo w fotografii samochodowej część pojazdu będzie rozmyta, co może wyglądać nieprofesjonalnie.

Jak wykorzystać bokeh

Bokeh nie zawsze wygląda tak samo – jego charakter zależy od konstrukcji obiektywu, a zwłaszcza od kształtu przysłony. Nowoczesne obiektywy z wieloma listkami (np. dziewięcioma lub więcej) tworzą niemal idealnie okrągłe plamki świetlne, co daje subtelny, harmonijny efekt. Z kolei starsze obiektywy, z mniejszą liczbą listków (np. pięcioma lub sześcioma), mogą generować wielokątne kształty, co dla wielu pasjonatów klimatów retro ma duży urok.

Co ciekawe, niektórzy fotografowie celowo kształtują bokeh, wycinając z papieru wzory, takie jak serca czy gwiazdki, i umieszczając je przed obiektywem, by plamki świetlne przybrały nietypowe formy. Inną fascynującą ciekawostką jest to, że w kinematografii bokeh bywa używany nie tylko dla estetyki, ale też dla narracji – np. wirujące rozmycie może symbolizować dezorientację bohatera, jak w filmach Alfreda Hitchcocka.

Żeby uzyskać taki efekt, używa się specjalnych obiektywów anamorficznych lub filtrów na obiektyw. Bokeh to coś więcej niż techniczny trik – to jeden z języków ekspresji i komunikacji wizualnej, które pozwalają artystom przekazać więcej emocji.

Jak uzyskać efekt bokeh w aparacie fotograficznym

Rozmyte tło może nadać twoim zdjęciom bardziej profesjonalnego i artystycznego charakteru. Jeśli masz aparat fotograficzny z wymienną optyką – na przykład lustrzankę lub bezlusterkowca – oto praktyczne kroki, które pomogą ci osiągnąć taki efekt:

• użyj jasnego obiektywu – obiektywy o dużej jasności są idealne do bokeh i nie muszą być drogie. Słynna pięćdziesiątka (50 mm f/1.8) to jeden z najtańszych dostępnych obiektywów, ale potrafi zrobić zdjęcia z bardzo ładnym efektem rozmycia tła;
• ustaw niską wartość przysłony – wybierz tryb manualny (M) lub priorytet przysłony (A/Av) i ustaw np. f/1.8 lub f/2.8 – zależnie od obiektywu;
• zbliż się do fotografowanego obiektu – skróć odległość między aparatem a obiektem, który chcesz wyostrzyć (np. osobą, kwiatem). Im bliżej jesteś obiektu, tym łatwiej uzyskasz wyraźne oddzielenie go od rozmytego tła;
• unikaj chaosu w tle – proste, jednolite tło z wyraźnymi punktami świetlnymi wygląda lepiej;
• wykorzystaj źródła światła – fotografuj w miejscach z punktowymi światłami (np. lampki, słońce przebijające przez liście), aby uzyskać charakterystyczne plamki bokeh.

Jak uzyskać efekt bokeh w telefonie

Nie masz aparatu? Twój telefon też sobie poradzi! Współczesne smartfony oferują tryb portretowy, który symuluje bokeh za pomocą algorytmów i dodatkowych sensorów. Efekt bywa jednak niedoskonały – tło może być nierówno odcięte, zwłaszcza przy skomplikowanych kształtach, jak włosy. Na szczęście są sposoby, by uzyskać bardziej naturalne rozmycie:

• sprawdź ustawienia aparatu – niektóre smartfony oferują tryb Pro, w którym możesz manualnie ustawić przysłonę i głębię ostrości. Wybierz najniższą wartość i przetestuj efekt. To bardziej naturalny sposób na uzyskanie rozmycia niż algorytmy portretowe;
• zwiększ odległość między obiektem a tłem – jedną ze sztuczek używanych w Hollywood do uzyskania filmowego efektu bokeh jest zwiększenie odległości pomiędzy fotografowanym obiektem a tłem. W ten sposób można uzyskać efekt rozmytego tła nawet przy mniejszej głębi ostrości;
• wykorzystaj punktowe źródła światła – bokeh najlepiej widoczny jest z małymi światełkami w tle – np. lampkami LED, latarniami, refleksami słońca czy światełkami dekoracyjnymi. Fotografu tak, by rozmycie nabrało charakterystycznych świetlistych plamek;
• ćwicz w różnych warunkach – bokeh najlepiej wygląda przy naturalnym świetle lub w nocy z lampkami w tle;
• wykorzystaj inne obiektywy – w różnych warunkach obiektywy inne niż główny mogą dawać lepszy efekt rozmytego tła. Sprawdź, czy twój telefon ma więcej niż jeden aparat, jak na przykład obiektyw szerokokątny albo teleobiektyw, i wypróbuj je różnych scenariuszach. Sprawdź nasz artykuł o teleobiektywach, aby dowiedzieć się, do czego służą i jak je wykorzystać.

Bokeh nie musi być trudny

Bokeh to prosty sposób, by twoje zdjęcia wyglądały profesjonalnie i przyciągały wzrok. Kluczem jest zrozumienie, jak działa przysłona i jak manipulować głębią ostrości. Co więcej, taki efekt da się uzyskać zarówno w aparacie fotograficznym, jak i w telefonie. Najlepsze smartfony do fotografii znajdziesz w naszym rankingu telefonów z dobrym aparatem.